Sızdırmazlık elemanlarının seçilmesinde önemli etkenlerden biri çalıştığı ortam ve çevre sıcaklığıdır. Sızdırmazlık elemanı ve sistemleri için ideal sıcaklık 50°C olsa da uygulama sıcaklığı 100°C’ye kadar ulaşabilir. Sızdırmazlık elemanları dinamik uygulamalarda, kayma yüzeyleriyle direkt temas ettiklerinden, sürtünme nedeniyle ortaya çıkan ısıdan direkt olarak etkilenir. Bu sebeple sızdırmazlık elemanı seçiminde sistemin ulaşacağı sıcaklık, sızdırmazlık elemanının kullanımına izin verilen sıcaklığın altında olmalıdır. Yüksek sıcaklıklarda çalışan sistemler için FKM ve PTFE’ den oluşan sızdırmazlık elemanları tavsiye edilir. Düşük sıcaklıklardaki uygulamalarda sızdırmazlık elemanının sertleşerek(camlaşma) görevini yerine getiremeyeceği düşünülse de içinde çalıştığı akışkanın davranış şekline bağlı olarak -40°C’ye kadar problemsiz olarak çalışır. Sızdırmazlık elemanının üretildiği malzemeye, dizaynına ve kullanım yerine bağlı olarak silindirlerin çalışma hızı 15m/sn’ ye kadar çıkabilir. Yağ filmi oluşmasında ve sürtünme kuvvetlerinde en önemli etkenlerden biri de kayma hızıdır. Aşağıdaki tabloda hızın artmasıyla beraber yağ filmi kalınlığı düştüğü için sürtünme kuvvetinin arttığı görülmektedir.
Sızdırmazlık elemanlarına temas eden dinamik yüzeyler, honlama veya tașlama ișlemine tabi tutularak istenilen yüzey pürüzlülük değerine getirilmelidir ki daha fazla verim alınarak ömrü uzun olması sağlanmalıdır.
Yüzey pürüzlülük ölçümleri, profilimetre adı verilen cihazlarla yapılmakta olup mikron metre olarak ifade edilir. Yüzey pürüzlülüğüne ait örnek gösterimler aşağıda gösterilmiştir.
Yukarıda görüldüğü üzere NBR bulunduğu yüzeyin pürüzlü formuna daha kolay uyum sağlamaktadır. Teflon ise sürtünme katsayısı en düşük malzemedir.
Profilimetre cihazıyla Yapılan Ölçüm Hesaplaması
Rz=Rz1+Rz2+Rz3+Rz4+Rz5/5 – YÜZEY PÜRÜZLÜLÜK DEĞERİ
Rmr=[(x1+x2+x3+x4+x5+x6)/L]x100 -YÜZEY TEMAS ALANI YÜZDESİ
Makine Parçaları |
Rz |
|
Makine Parçaları |
Rz |
1-Kaymalı yataklar ve miller |
8-Sonsuz vida ve dişlisi |
|||
Bronz yatak |
0,8-1,6 |
Dış yüzeylerinde: |
||
Mil |
02-0,8 |
Geneş |
0,8 |
|
Ağır hizmet tipi |
0,4 |
|||
2-Delikler |
||||
Hidrolik silindir için |
0,2 |
Diğer yüzeylerde: |
||
Otomobil silindirleri için |
0,4 |
Dış çap |
3,2 |
|
O-ring için |
0,4 |
Yerleştirme yüzeyi |
1,6 |
|
Dişliler için (toleransına göre) |
0,8-1,6 |
|||
Tığ çekilmiş |
0,8 |
9-Kaymalı yüzeyler |
||
Raybalanmış |
0,8 |
Genel |
0,4-0,8 |
|
Matkapla delinmiş |
3,2 |
Mekanik sızdırmalı ring |
0,005-0,2 |
|
3-Miller |
10-Sürtünmeli yüzeyler |
|||
Dişliler için (toleransına göre) |
0,8-1,6 |
Frenler |
0,4 |
|
Otolar için kamalı miller |
0,4 |
Kavramlar |
0,4 |
|
İnce tornalanmış |
0,8-1,6 |
|||
Orta hassasiyette tornalanmış |
1,6-3,2 |
11-Kanallar (oyuklar) |
||
Kaba tornalanmış |
6,3 |
Hareketli o-ring için |
0,1 |
|
Hareketsiz O-ring için |
0,4 |
|||
4-Alıştırmalar |
Segmanlar için |
3,2 |
||
Boşluklu alıştırmalar: |
||||
Tolerans≤0,025 |
1,6(max) |
12-Eş çalışan yüzeyler |
||
Tolerans≥0,025 |
3,2(min) |
Contalı: |
||
Orta alıştırmalar |
0,8(max) |
Bakır contalı |
0,8 |
|
Sıkı alıştırmalar |
6,3 |
Yumuşak contalı |
3,2 |
|
5-Kama kanallar |
Contasız: |
|||
Genel |
3,2 |
Yağ sızdırmaz |
0,4 |
|
Hassas |
1,6 |
Gres sızdırmaz |
0,8 |
|
6-Vida Dişleri |
13-Mastarlar |
|||
Haddelenmiş |
0,2 |
Ayar mastarları |
0,025-0,1 |
|
Frezelenmiş |
1,6 |
İmalat mastarları |
0,2 |
|
Taşlanmış |
0,4 |
|||
Pafta ile açılmış |
3,2 |
|||
7-Dişli çarklar |
||||
Diş yüzeylerinde: |
||||
m≥2,5 için |
1,6 |
|||
m≤2,5 için |
0,8 |
|||
Ağır hizmet dişlileri |
0,4-1,6 |
|||
Hassas dişliler |
0,4 |
|||
Zincir dişliler |
3,2 |
|||
Diğer yüzeylerde: |
||||
Dış çap |
3,2 |
|||
Yerleştirme yüzeyleri |
1,6 |
|||
Göbeğin yan yüzeyleri |
3,2 |
|